“怆怳懭悢兮”的意思及全诗出处和翻译赏析

jiǔ biàn
九辩

bēi zāi, qiū zhī wèi qì yě!
悲哉，秋之为气也！
xiāo sè xī cǎo mù yáo luò ér biàn shuāi.
萧瑟兮草木摇落而变衰。
liǎo lì xī ruò zài yuǎn xíng, dēng shān lín shuǐ xī sòng jiāng guī.
憭栗兮若在远行，登山临水兮送将归。
jué liáo xī tiān gāo ér qì qīng, jì liáo xī shōu lǎo ér shuǐ qīng.
泬漻兮天高而气清，寂寥兮收潦而水清。
cǎn qī zēng xī xī, báo hán zhī zhōng rén,
憯悽增欷兮，薄寒之中人，
chuàng huǎng kuǎng liàng xī, qù gù ér jiù xīn.
怆怳懭悢兮，去故而就新。
kǎn lǐn xī pín shì shī zhí ér zhì bù píng,
坎廪兮贫士失职而志不平，
kuò luò xī jī lǚ ér wú yǒu shēng,
廓落兮羁旅而无友生，
chóu chàng xī ér sī zì lián!
惆怅兮而私自怜！
yàn piān piān qí cí guī xī, chán jì mò ér wú shēng.
燕翩翩其辞归兮，蝉寂漠而无声。
yàn yōng yōng ér nán yóu xī, kūn jī zhāo zhā ér bēi míng.
雁廱廱而南游兮，鹍鸡啁哳而悲鸣。
dú shēn dàn ér bù mèi xī, āi xī shuài zhī xiāo zhēng.
独申旦而不寐兮，哀蟋蟀之宵征。
shí wěi wěi ér guò zhōng xī, jiǎn yān liú ér wú chéng.
时亹亹而过中兮，蹇淹留而无成。
bēi yōu qióng qī xī dú chǔ kuò, yǒu měi yī rén xī xīn bù yì.
悲忧穷戚兮独处廓，有美一人兮心不绎。
qù xiāng lí jiā xī lái yuǎn kè, chāo xiāo yáo xī jīn yān báo!
去乡离家兮来远客，超逍遥兮今焉薄！
zhuān sī jūn xī bù kě huà, jūn bù zhī xī kě nài hé!
专思君兮不可化，君不知兮可奈何！
xù yuàn xī jī sī, xīn fán dàn xī wàng shí shì.
蓄怨兮积思，心烦憺兮忘食事。
yuán yī jiàn xī dào yú yì, jūn zhī xīn xī yǔ yú yì.
原一见兮道余意，君之心兮与余异。
chē jì jià xī qiè ér guī, bù dé jiàn xī xīn shāng bēi.
车既驾兮朅而归，不得见兮心伤悲。
yǐ jié líng xī zhǎng tài xī, tì chán yuán xī xià zhān shì.
倚结軨兮长太息，涕潺湲兮下霑轼。
kāng kǎi jué xī bù dé, zhōng mào luàn xī mí huò.
忼慨绝兮不得，中瞀乱兮迷惑。
sī zì lián xī hé jí? xīn pēng pēng xī liàng zhí.
私自怜兮何极？心怦怦兮谅直。
huáng tiān píng fēn sì shí xī, qiè dú bēi cǐ lǐn qiū.
皇天平分四时兮，窃独悲此凛秋。
bái lù jì xià bǎi cǎo xī, yǎn lí pī cǐ wú qiū.
白露既下百草兮，奄离披此梧楸。
qù bái rì zhī zhāo zhāo xī, xí cháng yè zhī yōu yōu.
去白日之昭昭兮，袭长夜之悠悠。
lí fāng ǎi zhī fāng zhuàng xī, yú wēi yuē ér bēi chóu.
离芳蔼之方壮兮，余萎约而悲愁。
qiū jì xiān jiè yǐ bái lù xī, dōng yòu shēn zhī yǐ yán shuāng.
秋既先戒以白露兮，冬又申之以严霜。
shōu huī tái zhī mèng xià xī, rán kǎn chì ér chén cáng.
收恢台之孟夏兮，然欿傺而沉藏。
yè yān yì ér wú sè xī, zhī fán ná ér jiāo héng.
叶菸邑而无色兮，枝烦挐而交横。
yán yín yì ér jiāng bà xī, kē fǎng fú ér wěi huáng.
颜淫溢而将罢兮，柯仿佛而萎黄。
xiāo xiāo sēn zhī kě āi xī, xíng xiāo shuò ér yū shāng.
萷櫹椮之可哀兮，形销铄而瘀伤。
wéi qí fēn róu ér jiāng luò xī, hèn qí shī shí ér wú dāng.
惟其纷糅而将落兮，恨其失时而无当。
lǎn fēi pèi ér xià jié xī, liáo xiāo yáo yǐ xiāng yáng.
揽騑辔而下节兮，聊逍遥以相佯。
suì hū hū ér qiú jǐn xī, kǒng yú shòu zhī fú jiāng.
岁忽忽而遒尽兮，恐余寿之弗将。
dào yú shēng zhī bù shí xī, féng cǐ shì zhī guàng rǎng.
悼余生之不时兮，逢此世之俇攘。
dàn róng yǔ ér dú yǐ xī, xī shuài míng cǐ xī táng.
澹容与而独倚兮，蟋蟀鸣此西堂。
xīn chù tì ér zhèn dàng xī, hé suǒ yōu zhī duō fāng.
心怵惕而震荡兮，何所忧之多方。
áng míng yuè ér tài xī xī, bù liè xīng ér jí míng.
卬明月而太息兮，步列星而极明。
qiè bēi fū huì huá zhī céng fū xī, fēn yǐ nǐ hū dōu fáng.
窃悲夫蕙华之曾敷兮，纷旖旎乎都房。
hé zēng huá zhī wú shí xī, cóng fēng yǔ ér fēi yáng!
何曾华之无实兮，从风雨而飞飏！
yǐ wéi jūn dú fú cǐ huì xī, qiāng wú yǐ yì yú zhòng fāng.
以为君独服此蕙兮，羌无以异于众芳。
mǐn qí sī zhī bù tōng xī, jiāng qù jūn ér gāo xiáng.
闵奇思之不通兮，将去君而高翔。
xīn mǐn lián zhī cǎn qī xī, yuàn yī jiàn ér yǒu míng.
心闵怜之惨悽兮，愿一见而有明。
zhòng wú yuàn ér shēng lí xī, zhōng jié zhěn ér zēng shāng.
重无怨而生离兮，中结轸而增伤。
qǐ bù yù táo ér sī jūn xī? jūn zhī mén yǐ jiǔ zhòng!
岂不郁陶而思君兮？君之门以九重！
měng quǎn yín yín ér yíng fèi xī, guān liáng bì ér bù tōng.
猛犬狺狺而迎吠兮，关梁闭而不通。
huáng tiān yín yì ér qiū lín xī, hòu tǔ hé shí ér dé gān?
皇天淫溢而秋霖兮，后土何时而得漧？
kuài dú shǒu cǐ wú zé xī, yǎng fú yún ér yǒng tàn!
塊独守此无泽兮，仰浮云而永叹！
hé shí sú zhī gōng qiǎo xī? bèi shéng mò ér gǎi cuò! xì qí jì ér bù chéng xī, cè nú dài ér qǔ lù.
何时俗之工巧兮？背绳墨而改错！郤骐骥而不乘兮，策驽骀而取路。
dāng shì qǐ wú qí jì xī, chéng mò zhī néng shàn yù.
当世岂无骐骥兮，诚莫之能善御。
jiàn zhí pèi zhě fēi qí rén xī, gù jú tiào ér yuǎn qù.
见执辔者非其人兮，故駶跳而远去。
fú yàn jiē shà fū liáng zǎo xī, fèng yù piāo xiáng ér gāo jǔ.
凫雁皆唼夫梁藻兮，凤愈飘翔而高举。
huán záo ér fāng ruì xī, wú gù zhī qí chú wú ér nán rù.
圜凿而方枘兮，吾固知其鉏铻而难入。
zhòng niǎo jiē yǒu suǒ dēng qī xī, fèng dú huáng huáng ér wú suǒ jí.
众鸟皆有所登棲兮，凤独遑遑而无所集。
yuán xián méi ér wú yán xī, cháng bèi jūn zhī wò qià.
原衔枚而无言兮，尝被君之渥洽。
tài gōng jiǔ shí nǎi xiǎn róng xī, chéng wèi yù qí pǐ hé.
太公九十乃显荣兮，诚未遇其匹合。
wèi qí jì xī ān guī? wèi fèng huáng xī ān qī?
谓骐骥兮安归？谓凤皇兮安棲？
biàn gǔ yì sú xī shì shuāi, jīn zhī xiāng zhě xī jǔ féi.
变古易俗兮世衰，今之相者兮举肥。
qí jì fú nì ér bú jiàn xī, fèng huáng gāo fēi ér bù xià.
骐骥伏匿而不见兮，凤皇高飞而不下。
niǎo shòu yóu zhī huái dé xī, hé yún xián shì zhī bù chǔ?
鸟兽犹知怀德兮，何云贤士之不处？
jì bù zhòu jìn ér qiú fú xī, fèng yì bù tān wèi ér wàng shí.
骥不骤进而求服兮，凤亦不贪餧而妄食。
jūn qì yuǎn ér bù chá xī, suī yuán zhōng qí yān dé?
君弃远而不察兮，虽原忠其焉得？
yù jì mò ér jué duān xī, qiè bù gǎn wàng chū zhī hòu dé.
欲寂漠而绝端兮，窃不敢忘初之厚德。
dú bēi chóu qí shāng rén xī, féng yù yù qí hé jí?
独悲愁其伤人兮，冯郁郁其何极？
shuāng lù cǎn qī ér jiāo xià xī, xīn shàng xìng qí fú jì.
霜露惨悽而交下兮，心尚幸其弗济。
sǎn xuě fēn róu qí zēng jiā xī, nǎi zhī zāo mìng zhī jiāng zhì.
霰雪雰糅其增加兮，乃知遭命之将至。
yuán jiǎo xìng ér yǒu dài xī, pō mǎng mǎng yǔ yě cǎo tóng sǐ.
原徼幸而有待兮，泊莽莽与野草同死。
yuán zì wǎng ér jìng yóu xī, lù yōng jué ér bù tōng.
原自往而径游兮，路壅绝而不通。
yù xún dào ér píng qū xī, yòu wèi zhī qí suǒ cóng.
欲循道而平驱兮，又未知其所从。
rán zhōng lù ér mí huò xī, zì yā ān ér xué sòng.
然中路而迷惑兮，自压桉而学诵。
xìng yú lòu yǐ biǎn qiǎn xī, xìn wèi dá hū cóng róng.
性愚陋以褊浅兮，信未达乎从容。
qiè měi shēn bāo xū zhī qì shèng xī, kǒng shí shì zhī bù gù.
窃美申包胥之气盛兮，恐时世之不固。
hé shí sú zhī gōng qiǎo xī? miè guī jǔ ér gǎi záo!
何时俗之工巧兮？灭规矩而改凿！
dú gěng jiè ér bù suí xī, yuán mù xiān shèng zhī yí jiào.
独耿介而不随兮，原慕先圣之遗教。
chù zhuó shì ér xiǎn róng xī, fēi yú xīn zhī suǒ lè.
处浊世而显荣兮，非余心之所乐。
yǔ qí wú yì ér yǒu míng xī, níng qióng chù ér shǒu gāo.
与其无义而有名兮，宁穷处而守高。
shí bù tōu ér wèi bǎo xī, yī bù gǒu ér wèi wēn.
食不媮而为饱兮，衣不苟而为温。
qiè mù shī rén zhī yí fēng xī, yuán tuō zhì hū sù cān.
窃慕诗人之遗风兮，原讬志乎素餐。
jiǎn chōng jué ér wú duān xī, pō mǎng mǎng ér wú yín.
蹇充倔而无端兮，泊莽莽而无垠。
wú yī qiú yǐ yù dōng xī, kǒng kè sǐ bù dé jiàn hū yáng chūn.
无衣裘以御冬兮，恐溘死不得见乎阳春。
jìng miǎo qiū zhī yáo yè xī, xīn liáo sàn ér yǒu āi.
靓杪秋之遥夜兮，心缭悷而有哀。
chūn qiū chuō chuō ér rì gāo xī, rán chóu chàng ér zì bēi.
春秋逴逴而日高兮，然惆怅而自悲。
sì shí dì lái ér zú suì xī, yīn yáng bù kě yǔ lì xié.
四时递来而卒岁兮，阴阳不可与俪偕。
bái rì wǎn wǎn qí jiāng rù xī, míng yuè xiāo shuò ér jiǎn huǐ.
白日晼晚其将入兮，明月销铄而减毁。
suì hū hū ér qiú jǐn xī, lǎo rǎn rǎn ér yù chí.
岁忽忽而遒尽兮，老冉冉而愈弛。
xīn yáo yuè ér rì xìng xī, rán chāo chàng ér wú jì.
心摇悦而日幸兮，然怊怅而无冀。
zhōng cǎn cè zhī qī chuàng xī, zhǎng tài xī ér zēng xī.
中憯恻之悽怆兮，长太息而增欷。
nián yáng yáng yǐ rì wǎng xī, lǎo liáo kuò ér wú chǔ.
年洋洋以日往兮，老嵺廓而无处。
shì wěi wěi ér jì jìn xī, jiǎn yān liú ér chóu chú.
事亹亹而觊进兮，蹇淹留而踌躇。
hé fàn làn zhī fú yún xī? biāo yōng bì cǐ míng yuè.
何氾滥之浮云兮？猋壅蔽此明月。
zhōng zhāo zhāo ér yuán jiàn xī, rán yīn yì ér mò dá.
忠昭昭而原见兮，然霠曀而莫达。
yuán hào rì zhī xiǎn xíng xī, yún méng méng ér bì zhī.
原皓日之显行兮，云蒙蒙而蔽之。
qiè bù zì liáo ér yuán zhōng xī, huò dǎn diǎn ér wū zhī.
窃不自聊而原忠兮，或黕点而汙之。
yáo shùn zhī kàng xíng xī, liǎo míng míng ér báo tiān.
尧舜之抗行兮，瞭冥冥而薄天。
hé xiǎn xī zhī jí dù xī? bèi yǐ bù cí zhī wěi míng.
何险巇之嫉妒兮？被以不慈之伪名。
bǐ rì yuè zhī zhào míng xī, shàng àn dǎn ér yǒu xiá.
彼日月之照明兮，尚黯黮而有瑕。
hé kuàng yī guó zhī shì xī, yì duō duān ér jiāo jiā.
何况一国之事兮，亦多端而胶加。
bèi hé chóu zhī yàn yàn xī, rán huáng yáng ér bù kě dài.
被荷裯之晏晏兮，然潢洋而不可带。
jì jiāo měi ér fá wǔ xī, fù zuǒ yòu zhī gěng jiè.
既骄美而伐武兮，负左右之耿介。
zēng yùn lún zhī xiū měi xī, hǎo fū rén zhī kāng kǎi.
憎愠惀之修美兮，好夫人之慷慨。
zhòng qiè dié ér rì jìn xī, měi chāo yuǎn ér yú mài.
众踥蹀而日进兮，美超远而逾迈。
nóng fū chuò gēng ér róng yǔ xī, kǒng tián yě zhī wú huì.
农夫辍耕而容与兮，恐田野之芜秽。
shì mián mián ér duō sī xī, qiè dào hòu zhī wēi bài.
事緜緜而多私兮，窃悼後之危败。
shì léi tóng ér xuàn yào xī, hé huǐ yù zhī mèi mèi!
世雷同而炫曜兮，何毁誉之昧昧！
jīn xiū shì ér kuī jìng xī, hòu shàng kě yǐ cuàn cáng.
今修饰而窥镜兮，後尚可以竄藏。
yuàn jì yán fū liú xīng xī, qiāng shū hū ér nán dāng.
愿寄言夫流星兮，羌倏忽而难当。
zú yōng bì cǐ fú yún, xià àn mò ér wú guāng.
卒壅蔽此浮云，下暗漠而无光。
yáo shùn jiē yǒu suǒ jǔ rèn xī, gù gāo zhěn ér zì shì.
尧舜皆有所举任兮，故高枕而自适。
liàng wú yuàn yú tiān xià xī, xīn yān qǔ cǐ chù tì?
谅无怨于天下兮，心焉取此怵惕？
chéng qí jì zhī liú liú xī, yù ān yòng fū qiáng cè?
乘骐骥之浏浏兮，驭安用夫强策？
liàng chéng guō zhī bù zú shì xī, suī zhòng jiè zhī hé yì?
谅城郭之不足恃兮，虽重介之何益？
zhān yì yì ér wú zhōng xī, tún hūn hūn ér chóu yuē.
邅翼翼而无终兮，忳惛惛而愁约。
shēng tiān dì zhī ruò guò xī, gōng bù chéng ér wú jīn.
生天地之若过兮，功不成而无嶜。
yuán chén zhì ér bú jiàn xī, shàng yù bù míng hū tiān xià.
原沉滞而不见兮，尚欲布名乎天下。
rán huáng yáng ér bù yù xī, zhí jù mào ér zì kǔ.
然潢洋而不遇兮，直怐愗而自苦。
mǎng yáng yáng ér wú jí xī, hū áo xiáng zhī yān báo?
莽洋洋而无极兮，忽翱翔之焉薄？
guó yǒu jì ér bù zhī chéng xī, yān huáng huáng ér gèng suǒ?
国有骥而不知乘兮，焉皇皇而更索？
níng qī ōu yú chē xià xī, huán gōng wén ér zhī zhī.
宁戚讴于车下兮，桓公闻而知之。
wú bó lè zhī xiāng shàn xī, jīn shuí shǐ hū yù zhī?
无伯乐之相善兮，今谁使乎誉之？
wǎng liú tì yǐ liáo lǜ xī, wéi zhe yì ér dé zhī.
罔流涕以聊虑兮，惟著意而得之。
fēn chún chún zhī yuàn zhōng xī, dù bèi lí ér zhāng zhī.
纷纯纯之愿忠兮，妒被离而鄣之。
yuán cì bù xiào zhī qū ér bié lí xī, fàng yóu zhì hū yún zhōng.
原赐不肖之躯而别离兮，放游志乎云中。
chéng jīng qì zhī tuán tuán xī, wù zhū shén zhī zhàn zhàn.
乘精气之抟抟兮，骛诸神之湛湛。
cān bái ní zhī xí xí xī, lì qún líng zhī fēng fēng.
骖白霓之習習兮，历群灵之丰丰。
zuǒ zhū què zhī bá bá xī, yòu cāng lóng zhī qú qú.
左硃雀之茇茇兮，右苍龙之躣躣。
shǔ léi shī zhī tián tián xī, tōng fēi lián zhī yá yá.
属雷师之阗阗兮，通飞廉之衙衙。
qián qīng liáng zhī qiāng qiāng xī, hòu zī chéng zhī cóng cóng.
前轻辌之锵锵兮，后辎乘之从从。
zài yún qí zhī wēi yí xī, hù tún qí zhī róng róng.
载云旗之委蛇兮，扈屯骑之容容。
jì zhuān zhuān zhī bù kě huà xī, yuán suì tuī ér wèi zāng.
计专专之不可化兮，原遂推而为臧。
lài huáng tiān zhī hòu dé xī, hái jí jūn zhī wú yàng!
赖皇天之厚德兮，还及君之无恙！